Incontinentie en herstel na de zwangerschap

Voor jonge moeders zijn er na de bevalling eenvoudige methoden om incontinentie te behandelen:

• bekkenbodemtraining (ook wel bekkenbodemgymnastiek genoemd)
• behandeling met TENS/EMS
• biofeedbacktherapie

Er zijn veel mensen die last hebben van urine-incontinentie of fecale incontinentie: ongewild verlies van urine of ontlasting. Door de belasting van de bekkenbodem krijgen veel vrouwen na de zwangerschap en bevalling incontinentieklachten. Zowel blaaszwakte als ongecontroleerde stoelgang zijn goed te behandelen. U hoeft zich nergens voor te schamen – bespreek uw klacht met uw gynaecoloog of verloskundige.

TENS en EMS bij de behandeling van incontinentie

TENS-apparaten en/of EMS-apparaten worden gebruikt om de bekkenbodemspieren door middel van kleine stroomimpulsen sterker te maken. De impulsen stimuleren de bekkenbodemspieren om zich samen te trekken, waardoor deze sterker worden. Er zijn verschillende mogelijkheden om de stroomimpulsen via de huid toe te dienen. Voor de behandeling van incontinentie kunnen op bepaalde plaatsen op het onderlichaam of het been zelfklevende elektroden worden aangebracht. Ook kan gebruik worden gemaakt van speciale sondes. Deze worden als een soort tampon in de vagina of de anus ingebracht en geven daar stroomimpulsen af om de bekkenbodem te stimuleren.

Veel EMS-apparaten voor incontinentietherapie zijn voorzien van standaardprogramma’s, die u eenvoudig zelf kunt selecteren. EMS-apparaten werken meestal met een frequentie van 10 Hz tot 60 Hz, dat wil zeggen 10-60 impulsen per seconde. U moet zelf de intensiteit zo instellen, dat u voelt dat de spieren onder de elektroden zich aanspannen.

Ook bij gebruik van TENS-/EMS-apparaten bij incontinentie is het belangrijk om dit in overleg met uw verloskundige of gynaecoloog te doen. Vooral in geval van vaginale kwetsuren na een natuurlijke bevalling, na een keizersnede of bij overig letsel moet u bepaalde voorzorgsmaatregelen in acht nemen.

Behandeling met TENS via elektroden

Apparaten voor incontinentietherapie met elektroden zijn zeer eenvoudig in gebruik en voor veel gebruiksters ook laagdrempeliger dan het gebruik van sondes. U kunt de elektroden op verschillende plaatsen op het lichaam aanbrengen. Belangrijk is daarbij echter dat de elektroden nooit direct op wonden worden geplakt. Elektroden mogen alleen op gezonde, onbeschadigde huid worden aangebracht.

PLAATSING VAN DE ELEKTRODEN BIJ DE BEHANDELING VAN INCONTINENTIE DIRECT NA DE BEVALLING

Tibialis-stimulatie aan het onderbeen
Al direct na de bevalling kunt u elektroden plaatsen op de onderstaande twee punten om incontinentieklachten te behandelen. Deze plaatsing is geschikt bij zowel urine- als ontlastingsincontinentie. Eén punt wordt gebruikt voor de zogenaamde tibialis-stimulatie. De nervus tibialis is een zenuw die vanaf het bovenbeen tot in de voet loopt. In het gebied van deze zenuw ligt acupunctuurpunt MP 6, dat bij de behandeling van incontinentie wordt gestimuleerd. MP 6 bevindt zich ongeveer 4 vingerbreedten boven de enkelknokkel aan de binnenzijde van het onderbeen. Het punt ligt aan de achterrand van het scheenbeenbot. Hulp bij het bepalen van de plaats van acupunctuurpunt MP 6

Voor de behandeling wordt één elektrode op acupunctuurpunt MP 6 geplakt. Kleinere, ronde elektroden zijn hiervoor het handigst (bijvoorbeeld elektroden met een diameter van 32 mm). De tweede elektrode wordt schuin onder de enkel geplakt, ongeveer halverwege de enkelknokkel en de hiel. In dit gebied bevindt zich ook acupunctuurpunt N 5. Hulp bij het bepalen van de plaats van acupunctuurpunt N 5

Bij deze stimulatie moet u een lage frequentie selecteren, bijvoorbeeld 8 Hz. De stroomsterkte moet bij deze behandeling zo worden ingesteld, dat u kunt zien dat de spieren zich samentrekken en de voet en de tenen bewegen.

Stimulatie op de rug
Een andere mogelijkheid om incontinentieklachten direct na de bevalling te behandelen, is stimulatie op de rug. Hiervoor gebruikt u bij voorkeur wat grotere, rechthoekige elektroden. Deze plakt u links en rechts van de wervelkolom op uw rug, direct boven de bilstreek. De elektroden moeten op minimaal 2 cm van elkaar worden aangebracht.

Bij deze plaatsing van elektroden kunt u de stimulatie bij een lage frequentie van 10 Hz uitvoeren. U kunt echter ook een hogere frequentie selecteren, bijvoorbeeld 100 Hz. Belangrijk is dat u de stroom zo instelt, dat u deze duidelijk voelt. De behandeling moet echter prettig aanvoelen en mag geen pijn doen.

Plaatsing van de elektroden bij de behandeling van incontinentie vanaf de tweede week na de bevalling
Behandeling met de onderstaande plaatsing van elektroden mag u pas vanaf de tweede week na de bevalling uitvoeren. De stroom loopt hierbij door het onderlichaam tussen de elektroden. Als u met een keizersnede bent bevallen, dan moet u erop letten dat u de elektroden niet op de wond plakt, maar op gezonde, intacte huid. Bovendien mag de wond niet door spiersamentrekkingen of andere bewegingen worden belast, omdat dit de genezing van de wond zou kunnen vertragen.

Voor deze plaatsing is het belangrijk dat u onderscheid maakt tussen de positieve en de negatieve elektrode. De positieve elektrode is de anode, de negatieve elektrode de kathode. Ook moet u hierbij een grotere maat elektroden gebruiken (bijv. 5 x 5 cm of 5 x 9 cm). Plak de anode dwars boven het schaambeen. De kathode plakt u vlak boven de bilspleet.

Als u last hebt van ernstig overgewicht (obesitas), kan het zijn dat u deze plaatsing als onprettig ervaart. In dat geval kunt u eventueel overstappen op stimulatie middels een vaginale of anale sonde. Bedenk wel dat sondes pas op een later tijdstip na de bevalling gebruikt mogen worden dan zelfklevende elektroden.

TENS en EMS via sondes bij de behandeling van incontinentie

Sondes (anale sondes of vaginale sondes) zijn een andere mogelijkheid om bij de behandeling van incontinentie de stroom toe te dienen. Meestal zijn deze sondes staafvormig of eivormig. Doordat de sondes gedeeltelijk uit metaal bestaan, wordt de stroom via het sonde-oppervlak aan de slijmvliezen afgegeven. Het is niet moeilijk om sondes te gebruiken: deze worden als een soort tampon in de vagina of de anus ingebracht. Om het inbrengen van de sonde te vergemakkelijken, kun u deze licht bevochtigen of insmeren met een speciale gel voor inwendig gebruik.

Vaginale sondes mag u gedurende de eerste 8 weken na de bevalling nog niet gebruiken. De weefselschade die is opgetreden bij de bevalling moet eerst genezen en het risico op infectie is in deze periode te hoog. Als u na 8 weken nog last hebt van afscheiding of verwondingen in de vagina, mag u ook nog geen sonde gebruiken om incontinentieklachten te behandelen.

Anale sondes zijn meestal kleiner en slanker gevormd dan vaginale sondes en hebben een verdikt uiteinde om te voorkomen dat ze tijdens de stimulatie uit de anus glijden. U kunt anale sondes vanaf de derde week na de bevalling gebruiken, mits u geen last hebt van verwondingen in het gebied rond de anus.

Biofeedbacktherapie bij de behandeling van incontinentie

Biofeedback betekent dat processen in het lichaam, die anders moeilijk waarneembaar zijn, zichtbaar of hoorbaar worden gemaakt. Een biofeedbackapparaat meet daarbij bepaalde waarden in het lichaam, zoals bloeddruk of spierspanning, en geeft de meetresultaten als beeld- of geluidsignaal weer. Juist bij incontinentie als gevolg van uitgerekte bekkenbodemspieren kan deze methode van nut zijn. Een biofeedbackapparaat kan u laten zien hoe stevig u de bekkenbodem aanspant. Met de feedbackfunctie kan het apparaat u ook helpen om de juiste spieren te trainen.

Dat werkt bijvoorbeeld zo: u brengt een meetsonde in de vagina in en spant vervolgens de bekkenbodemspieren aan. Het apparaat toont u vervolgens hoe hoog de spierspanning is, bijvoorbeeld door middel van een grafiek op het beeldscherm van het apparaat. Zo leert u om juist die spieren aan te spannen die zorgen voor een stevige bekkenbodem

Biofeedbacktherapie kan tegelijk met postnatale gymnastiek worden gestart, dus ongeveer 6 weken na de bevalling. Biofeedback kan als op zichzelf staande behandeling of als ondersteuning bij bekkenbodemgymnastiek worden uitgevoerd. Na de geboorte van een kind zijn dagelijkse sessies nodig totdat verbetering optreedt. Daarna zijn sessies om de 2-3 weken voldoende.

Bekkenbodemtraining

Na een bevalling is bekkenbodemtraining van groot belang om de zwaar belaste en uitgerekte spieren van de bekkenbodem weer sterker te maken. Als u deelneemt aan postnatale gymnastiek of aan groepsbijeenkomsten op het consultatiebureau, dan kent u vast al een paar oefeningen om de bekkenbodem weer in conditie te krijgen. Hieronder willen wij u graag nog een paar oefeningen tonen die u heel gemakkelijk thuis kunt doen. Overleg ook nu eerst met uw gynaecoloog of verloskundige voordat u begint met gymnastiekoefeningen. Na een keizersnede moet u bijvoorbeeld voorzichtig zijn met oefeningen waarbij de buikspieren betrokken zijn. Als u ingescheurd of ingeknipt bent, moet de wond genezen zijn voordat u met de training begint. Over het algemeen loont het zeker om een cursus postnatale gymnastiek te volgen. Uw gynaecoloog of verloskundige kan u ook vertellen vanaf wanneer u beslist oefeningen moet doen en welke gymnastiekoefeningen na een bevalling minder geschikt zijn.

Vooraf nog drie tips waardoor het uitvoeren van de oefeningen u misschien wat makkelijker afgaat:

• Voor de oefeningen kunt u het best gemakkelijke kleding aantrekken. Het zou onprettig en niet erg ontspannend zijn om in nauwe, knellende kleren gymnastiekoefeningen te moeten doen.
• Neem rustig de tijd om de oefeningen uit te voeren. U hebt meer profijt van drie langzaam en juist uitgevoerde oefeningen dan aan tien snelle en slordig uitgevoerde.
• Adem rustig en bewust in en uit. De meeste oefeningen worden op het ritme van de ademhaling uitgevoerd.

OEFENING 1

Ga voor deze oefening op een stoel zitten. Zet de voeten iets uit elkaar, ongeveer op schouderbreedte, en leg uw handen op uw knieën. Krom bij de volgende inademing uw tenen stevig tegen de vloer. Voel hoe de spieren van de bekkenbodem zich daarbij ook aanspannen, en houd deze spanning vast. Het is belangrijk om de lichte aanspanning van deze spieren actief te ondersteunen. Bij de volgende uitademing ontspant u alle spieren weer. Herhaal deze oefening tien keer.

OEFENING 2

Ga voor deze oefening op een stoel zitten, wederom met de voeten op schouderbreedte. Zet uw handen naast u op de rand van de zitting. Buig nu met rechte rug naar voren en steun daarbij met de handen op de stoelzitting. Bij de volgende uitademing staat u een klein beetje op. U zult merken dat de bekkenbodemspieren zich aanspannen. Houd tijdens de volgende inademing deze houding en de spanning vast. Wanneer u nu weer uitademt, gaat u langzaam weer zitten en ontspant u de bekkenbodemspieren. Adem rustig en ontspannen weer in. Met de volgende uitademing doet u de oefening nog eens. Herhaal dit tien keer.

OEFENING 3

Ga rechtop staan met de voeten op schouderbreedte. Kantel nu bij het inademen uw bekken naar voren, trek uw navel in en span daarbij de bekkenbodemspieren aan. Stelt u zich voor dat aan de voorkant van uw schaambeen een onzichtbare draad vastzit. Als u deze draad in gedachten naar boven trekt, beweegt uw bekken mee. Merkt u, hoe de bekkenbodem zich aanspant wanneer u uw bekken kantelt? Houd de spanning ongeveer drie seconden vast. Adem daarna weer langzaam uit, kantel uw bekken terug en ontspan de bekkenbodemspieren. Herhaal deze oefening tien keer.